رفتاردرمانی شناختی
تاثیر رفتاردرمانی شناختی مثبت نگر بر استرس ناباروری
این تحقیق با هدف اصلی بررسی تاثیر رویکرد تلفیقی رفتار درمانی شناختی مثبت نگر بر استرس ناباروری و امیدواری زنان نابارور انجام شد. نتایج نشان داد که رویکرد تلفیقی رفتار درمانی شناختی مثبت نگر بر استرس ناباروری و امیدواری زنان نابارور اثر بخش بود. با وجود جستجو فراوان نویسندگان مطالعه حاضر در پژوهش های داخلی و خارجی نتایج مطالعه ای که مخالف و غیر همسو با نتایج پژوهش حاضر باشد یافت نشد. در تبیین این یافته ها می توان گفت که ناباروری افراد را مستعد افسردگی، اضطراب و استرس می کند. عدم توجه به اختلالات هیجانی زنان نابارور امکان باروری را کاهش می دهد. بنابراین مداخلات تلفیقی روانشناختی و مثبت نگر می تواند سهم بسزایی در ارتقاء سلامت روان و کاهش استرس ناباروری زنان نابارور داشته باشد. ناباروری برای بسیاری از زوج ها بحرانی عمده و از نظر روانی، پرتنش تلقی می شود و مشکلات مهمی را در روابط زوجین ایجاد می کند که کاهش ارتباط با یکدیگر و اطرافیان، اشکال در فعالیت جنسی و تصمیم گیری در زندگی، اختلال عاطفی و هیجانی از آن جمله است. اختلالات روانپزشکی و بی ثباتی شخصیتی در زنان نابارور تقریبا دو برابر زنان بارور است، که این خود بر اهمیت داشتن فرزند در کشورمان دلالت دارد. آنها استرس ناباروری بیشتری را نسبت به افراد بارور تحمل می کنند. مهمترین این استرس ها مشکلات اقتصادی، جنسی، مداخلات خانوادگی و درمان های ناباروری است. زنان تحت درمان ناباروری، پاسخ منفی تست بارداری، علائم استرس و افسردگی را در آنان تشدید می نماید. استرس صرف نظر از منبع آن (خواه ناباروری باشد یا استرس ناشی از دیگر منابع) بر عملکرد زناشویی، جنسی و کیفیت زندگی تأثیر گذاشته و آنها را کاهش می دهد.
برنامه رفتار درمانی شناختی استرس انواع گوناگون آرمیدگی، تصویرسازی و دیگر فنون کاهش اضطراب را با رویکردهای شناختی رفتاری معمول مانند بازسازی شناختی، آموزش اثربخشی مقابله ای، آموزش ابرازگری و مدیریت خشم ترکیب کرده است. با استفاده از فنون مدیریت استرس و آرمیدگی می توان سطوح استرس را کاهش داد که به نوبه خود می تواند به حفظ سلامتی و ارتقاء عملکرد ایمنی و اجتماعی منجر شود. از طرفی در رویکرد روان درمانی مثبت نگر، بر خلاف سایر رویکردها که تمرکزشان روی مشکلات است، افزایش هیجان مثبت و ارتقای معنای زندگی مورد تاکید و توجه است. روان درمانی مثبت نگر مجموعه ای از فنونی است که بر مبنای موثری چون صمیمیت، همدلی دقیق، اعتماد اولیه، اصالت و تفاهم تاکید دارد، استفاده می کند.
رویکرد رفتار درمانی شناختی را مداخله ای درمانی از طریق کاهش فراوانی و شدت پاسخ های سازش نایافته و آموزش مهارت های جدید شناختی رفتاری می دانند که موجب کاهش معنی دار در رفتارهای ناخواسته و افزایش معنی دار در رفتارهای سازش یافته تر می شود . از طرفی راهبردهای روانشناسی مثبت نگر و آموزش مثبت نگری موجب توسعه نقاط قوت زندگی و به دنبال آن افزایش امید به زندگی می گردد. روانشناسی مثبت نگر معتقد است که امید می تواند از افراد در برابر رویدادهای تنش زای زندگی حمایت کند.(1)
رفتار درمانی شناختی مثبت نگر بر عاطفه مثبت و منفی زنان دارای همسر با اختلالات روانی
نتایج این پژوهش نشان داد که آموزش گروهی مبتنی بر رفتاردرمانی شناختی مثبت نگر به طور معناداری باعث افزایش عاطفه مثبت و کاهش عاطفه منفی میشود. همچنینی تحقیق های بسیاری بیان کرده اند که بین راهبردهای معنوی مثبت در زنان باردار با خوشبینی، شادکامی، بهداشت جسمی و رضایت از زندگی ارتباط مثبت و با اضطراب و افسردگی رابطه منفی وجود دارد.
افرادی که امید بالاتری دارند شرایط استرس زا را به جای تهدید ، چالش در نظر میگیرند و عموما قضاوتهای مثبت دارند. از این روی، می توان گفت رفتاردرمانی شناختی با افزایش سازه های خوش بینی و امید در زنان دارای همسران با اختلال روانی، اعتماد به نفس، انرژی بیشتر و سطوح پایین تر افسردگی را سبب شده و در مقابل رفتارهای دردسرساز همسران خود تاب آوری بیشتری پیدا کردند.
در تبیین یافته های پژوهش می توان دریافت که در زنان دارای همسر مبتلا به اختلال روانی در طول آموزش بر اساس رفتاردرمانی شناختی مثبت نگر، زمینه تجربه های مثبت فعال گردیده و برای کسب احساس علاقه و شوق احساس توانمندی بیشتری کردند تا در طول ارتباط با همسر و شرایط کلی زندگی به مبالغه های خود درباره مشکلات همسر توجه کنند (مثلا: او همیشه عصبی است)، به نقاط قوت همسرشان متمرکز شوند (به رغم عصبی بودن، مرد کاری و زحمت کشی است) و تعاملات سازنده هر چند کوچک همسر خود را تقویت کنند. افرادی که شفقت بر خود بالایی دارند، رفتار مثبت بیشتری نشان می دهند و احساس بهتری نسبت به خود دارند و رضایت بین فردی بیشتری تجربه می کنند. همچنین آنها در قبال کسانی که رنج می کشند رئوف تر هستند و احساس شایستگی، شادکامی و توانمندی بیشتری در ابراز عقاید تجربه می کنند.
حال در تبیین اثربخشی رفتار درمانی شناختی مثبت نگر می توان گفت در این مداخله به جای تمرکز بر مشکلات، به تغییرات و تفاوت هایی که در صورت نداشتن مشکل، در زندگی، ارتباطات با دیگران و نحوه مدیریت خانواده و فرزندانشان پدید می آید و همچنین به جنبه های مثبت و نقاط قوت خود که می تواند این تغییرات را تسریع کنند، تمرکز کنند. از آنجایی که این رویکرد بیشتر به دنبال روان درمانی متمرکز بر تغییر و معنایابی است، زمینه تغییر و کاهش احساسات منفی برای زنان دارای همسر با اختلال روانی را فراهم کرد. از این رو تجربه احساس فشار روانی کمتر شده و عواطف منفی کاهش می یابد.(2)
منابع
1)اشرفیان، فاطمه و دیگران "تاثیر رویکرد تلفیقی رفتاردرمانی شناختی مثبتنگر بر استرس ناباروری و امیدواری زنان نابارور" مجله پرستاری و بالینی، دوره هشتم، شماره 3، سال 1398
2)قرهداغی، علی. کمیلیپور، فائزه "اثربخشی رفتاردرمانی شناختی مثبتنگر بر عاطفه مثبت و منفی زنان دارای همسر با اختلالات روانی" فصلنامه فرهنگ مشاوره و رواندرمانی، سال دهم، شماره 38، صفحه 194_177، سال 1398
